Evalueren is een proces van terugkijken en vooruitvinden. Vaak worden doelen geëvalueerd: hebben we bereikt wat we wilden? Is het proces verlopen zoals afgesproken en zo ja, had het dan ook de gewenste effecten en resultaten? Was het ten opzichte van de kosten effectief, of waren er betere oplossingen mogelijk geweest tegen lagere kosten? Wat was ieders rol, taak, verantwoordelijkheid en bijdrage? Etc. We kijken daarbij vaak naar ‘de uiteinden’ van een proces, organisatie of systeem, als een resultante van alles wat we er in de loop van de tijd hebben ingestopt. Wat moeilijk meetbaar is (of kostbaar), is het voortdurende proces van verandering in denken en doen. Zelfs de evaluatie op zich zorgt voor een verandering. Immers, een vraag stellen zorgt voor een denkproces. Bovendien wordt een evaluatie vaak ingesteld om een verbeterslag of vernieuwing te kunnen maken richting de toekomst.
Waarom ontwerpend evalueren?
In ontwerpend evalueren komen drie aspecten samen: de wens om iets te verbeteren in de toekomst, de behoefte om iets te begrijpen en het proces van persoonlijke verandering in denken en doen. in-Visie doet dit in allerlei vormen met uiteenlopende thema’s, groepen en doelstellingen.
- 1-op-1-ontwerpgesprekken: bijvoorbeeld met vertegenwoordigers van verschillende organisaties om individuele uitgangspunten helder te krijgen en betrokkenheid bij en kennis van de werkwijze te bevorderen.
- Ontwerpsessies met (doel)groepen: ontwikkeling van betrokkenheid, gezamenlijkheid en inzicht bij bepaalde problemen en vraagstukken, inzicht krijgen in mogelijke verbeterrichtingen.
- Ontwerpen in een event als een solution lab, symposium of congres: het delen van kennis en casuïstiek, het uitwerken van deelvragen in subgroepen en plenair samenbrengen.
- Ontwerpanalyse en synthese: als ontwerper alle data verwerken, uiteenrafelen en opnieuw in elkaar zetten met een verbetervoorstel.
Ontwerpend onderzoeken en evalueren maakt het mogelijk om in de complexiteit van organisaties, afzonderlijke, gezamenlijke en overlappende belangen en verantwoordelijkheden, zowel inzicht in het verleden als in de toekomst te krijgen.
Waarom een interdisciplinaire aanpak?
Een organisatie, project, samenwerking of bijvoorbeeld een systeem heeft veel verschillende actoren, relaties, afhankelijkheden, impulsen en effecten. Dit geeft een zekere mate van onvoorspelbaarheid, onzekerheid, complexiteit en meerduidigheid. Iedere deelnemer kan kijkend naar ‘hetzelfde’ iets anders waarnemen of er iets anders van vinden. Dit komt door ‘de bril’ waarmee je kijkt, je denkkader en je aannames, ideeën, overtuigingen en denkwijze, en de instelling waarmee je een probleem of vraagstuk benadert (mindset). Een organisatieadviseur, een procesdeskundige, een IT’er, een onderwerpdeskundige, een directeur, etc. nemen hun ‘eigen bril’ mee. Dit heeft waarde en kan tegelijkertijd voor spraakverwarring, verschil van inzicht en prioriteiten, etc. zorgen. Een interdisciplinaire aanpak zorgt ervoor dat deze waarde naar boven komt en verschillen worden overbrugd. Een ontwerpvoorstel is bedoeld om ontwerpcriteria, randvoorwaarden, risico’s, etc. naar boven te halen. Een ontwerpvoorstel is in eerste instantie niet bedoeld om ‘het probleem’ op te lossen, maar om inzichten te krijgen in problemen vanuit de verschillende invalshoeken en disciplines. Alle opbrengsten bij elkaar geven inzicht in wat er voor de toekomst nodig is. Dit wordt dan uitgewerkt in een definitief ontwerp en implementatieplan.
in-Visie heeft op deze wijze burgerparticipatieprojecten geëvalueerd bij gemeenten met griffie, fractievoorzitters, raadscommissie en gemeenteraad. Een solution lab ontwikkeld en uitgevoerd m.b.t. de samenwerking onderwijs-overheid-ondernemen in IT-banen. De toekomst van gerechtsdeurwaarders geëvalueerd en vormgegeven met belanghebbenden als ministeries, opdrachtgevers en belangenorganisaties (lopend traject). En een ontwerpsymposium georganiseerd m.b.t. de toeslagenaffaire en institutionele discriminatie met vertegenwoordigers uit de politiek, sociaal advocatuur, gerechtsdeurwaarders, onderwijs, overheid en ondernemen.
Evaluatie en reflectie hebben een belangrijke waarde in de ontwikkeling van inzichten. Een ontwerpaanpak geeft inzicht in het verleden én de toekomst en neemt de deelnemers en anderen mee in dit proces.