Gemeenteraad

De gemeenteraad en burgerparticipatie

Gemeenteraden hebben een belangrijke taak bij de inrichting van hun gemeente. En steeds meer worden daar burgers en belanghebbenden bij betrokken. Omdat het beleid is om de samenleving dichter bij elkaar te brengen, of bijvoorbeeld omdat de Omgevingswet (per 1 januari 2024) dit in bepaalde gevallen voorschrijft.

Burgerschap, bestuur en participatie veranderen voortdurend

Participatie van de burger bij de inrichting van Nederland heeft zich door de eeuwen heen ontwikkeld. Waar eerst de koning bepaalde en ministers adviseerden en uitvoerden, naar enkele bevoorrechte mensen die het voor zeggen hadden, tot aan de parlementaire democratie die we nu kennen. Ook de rol van ‘de burger’ is daarin veranderd. Waar eerst alleen mannen mochten stemmen en besturen, naar vrouwenkiesrecht en deelname in het bestuur, naar grondrechten voor iedereen en deelname vanaf 18 jaar. Er is de laatste tijd steeds meer aandacht voor toegankelijkheid voor mensen met een beperking. De maatschappij verandert voortdurend. Burgers als individu en als groep vinden allerlei oplossingen voor problemen en vraagstukken. De markt doet z’n werk. Recht ontwikkeld zich door uitspraken bij geschillen en door wet- en regelgeving, enzovoorts. Er ontstaan gewoonten, normen en door dialoog geven we nieuwe betekenis aan waarden. ‘De burger’ heeft allerlei manieren gekregen om hierbij betrokken te zijn. Met inspraak, met het recht en bijvoorbeeld het gesprek met bestuurders.

Het gesprek over de verandering

Wat we in ontwerpend onderzoekstrajecten met griffie, fractievoorzitters en gemeenteraden zien is dat het gesprek over burgers, bestuur en participatie regelmatig wordt gevoerd. Omdat het moet, bijvoorbeeld vanwege de Omgevingswet. Omdat er nieuwe kansen en mogelijkheden zich voordeden, bijvoorbeeld wanneer een terrein beschikbaar komt voor ontwikkeling. Of omdat eerdere participatietrajecten niet goed zijn verlopen. Ook de raad, een lekenbestuur met volksvertegenwoordigers uit ons midden, leert voortdurend, of zou moeten leren hoe het goede besluit genomen moet worden. In het belang van de samenleving, en ook in het eigen belang om bij de volgende verkiezingen weer gekozen te worden.

Wat we gezien hebben is dat veelal in algemene termen over burgerparticipatie wordt gesproken, waardoor allerlei onderwerpen zoals het stellen van kaders, de uitvoering en de opbrengst voor de samenleving door elkaar lopen. Er wordt vooral over onderdelen van burgerparticipatie gesproken, iets dat zich concreet heeft voorgedaan, en te weinig over de samenhang en het geheel. Hierdoor is bijvoorbeeld niet meteen duidelijk wat een besluit voor het een voor invloed heeft op het ander. Of hoe de representatieve democratie zich verhoudt tot burgerparticipatie. Er wordt gezocht naar andere en nieuwe manieren van gespreksvoering in de raad, met burgers, met het college en ambtenaren. En de ene manier is daar meer effectief dan de andere. Het gestructureerd bijhouden van inzichten, evaluatie en reflectie zijn daarom belangrijk.

Raad in Beweging

In 2019 is op een van de bijeenkomsten van Democratie in Actie het initiatief Raad in Beweging gestart. Een initiatief van raadsleden, burgers, ondernemers en onderzoekers. Peter van den Heuvel, in-Visie, en Ellen Steijvers, Senvy Consulting hebben als burgers/onderzoekers met raadsleden uit Tynaarlo en Arnhem het initiatief genomen voor Raad in Beweging. Over de aanleiding, het gesprek en de uitvoering vertel ik je graag in een persoonlijk gesprek meer.

Ontwerpend onderzoek naar de representatieve en participatieve democratie

Als mede-initiatiefnemer heeft in-Visie samen met Senvy Consulting een ontwerpend onderzoekstraject uitgevoerd naar de verhouding representatieve en participatieve democratie en hoe de raad daarin keuzes maakt. Dit traject is bekostigd vanuit Democratie in Actie in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Hierin zijn vragen beantwoord als wanneer wel en wanneer niet burgerparticipatie. Hoe richt je burgerparticipatie in de raad en de griffie in? Wat zijn de rollen voor raad, college en uitvoering? Welk referentiekader gebruik je? Wat kunnen we leren van burgerparticipatietrajecten? Welke behoeften herkennen we bij burgers?

Samen met de griffie van een gemeente is een traject ontworpen. Als onderzoekers, de een met de focus op governance, de ander met de focus op ontwerpend onderzoek, zijn ontwerpgesprekken met fractievoorzitters gevoerd. Hierin wordt teruggekeken op afgeronde participatietrajecten en voorstellen gedaan voor verbetering, verandering of vernieuwing. Het doel van die voorstellen is niet om dé oplossing te vinden, maar om te begrijpen wat er nodig is om een goed besluit te nemen. Welke rol heeft de raad op welk moment en hoe stuur je bijvoorbeeld bij als je ziet dat het fout gaat? De inzichten hieruit zijn in webinars beschikbaar gemaakt op www.raadinbeweging.nl.

Ontwerpend onderzoek maakt het mogelijk om in korte tijd door alle complexiteit, veranderingen, rollen, posities tot inzichten te komen in de onderdelen, de relaties, de samenhang en het geheel. En daarbij de lokale kenmerken en elementen tot z’n recht te laten komen.

Meer hierover weten, burgerparticipatie in de raad bespreken of begeleiding nodig bij burgerparticipatietrajecten? Dan spreek ik je graag.

Onderzoekstrajecten en labs voor gemeenten en regionale samenwerkingen

in-Visie heeft vanuit onderzoeksgroepen bij Hogeschool Inholland diverse onderzoekstrajecten uitgevoerd naar de verbinding tussen onderwijs-overheid-ondernemen bijvoorbeeld in de Drechtsteden, naar het benutten van talent in de stad en wat bedrijven succesvol maakt in economisch zware tijden. Deze zijn terug te vinden in-Publicaties.

Daarnaast zijn diverse lokale en regionale labs ontwikkeld en uitgevoerd. Altijd samen met de doelgroepen met een gezamenlijk belang in het onderwerp: arbeidsmarkt ict/tech professionals, de impact van internet en digitalisering op leven en werk en hoe het recht toegankelijk te maken, bijvoorbeeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking, arbeidsmigranten, mensen met schulden en huurders met een geschil.

Ontwerpen en in-Designerly manieren van werken hebben in zich dat belanghebbenden in allerlei fasen van het oplossen van problemen en vraagstukken betrokken zijn en in die ervaring inzicht opdoen.

Meer weten over hoe onderzoek en ontwerp samengaan met participatie?